 |
Joseph Heller Madde 22 |
“Savaşta ölmek çılgınlık, ama savaşmak istememek daha da çılgınca.”
Dünya yanarken, akıl çoktan küle dönmüştür. Ve o küllerin içinden, mantığın en çarpık hali doğar: Madde 22. Bu madde öyle sinsidir ki, ne kadar kaçmaya çalışırsan, o kadar sıkı yakana yapışır. Joseph Heller’ın Madde 22 adlı romanı, savaşın yalnızca cephede değil, zihinlerde yaşandığını gösteren bir başyapıttır.
Roman, II. Dünya Savaşı sırasında İtalya’da görev yapan Amerikalı bombardıman pilotu Yossarian üzerinden ilerler. Ancak bu, klasik bir savaş kahramanlığı anlatısı değildir. Tam aksine, Yossarian her fırsatta ölmemek için savaşın içinden kaçmaya çalışır. Çünkü savaşın içindeki en büyük düşman, ne Nazi uçaklarıdır ne de bombardımanlardır; en büyük düşman, bürokrasi, mantıksızlık, ve absürt sistemdir.
“Akıllı bir adam, akıl sağlığını korumak için savaşmak istemez. Ama savaşmak istemediği için deli sayılır. Dolayısıyla savaşmak zorundadır.”
İşte bu paradoksun adı: Madde 22.
Joseph Heller, insan aklının sınırlarını zorlayan bu metinle, hem savaş karşıtı hem de sistem eleştirisi yapan cesur ve kara mizah dolu bir yapı sunar. Roman, sürekli tekrarlarla, devinimli cümlelerle ve karakterlerin zihinsel çıkmazlarıyla örülmüştür. Her satır, okuyucuya bir kahkaha attırırken içini burkar.
Madde 22, yalnızca bir roman değil; sağduyunun sistem tarafından nasıl boğulduğunu anlatan bir çığlıktır. Gülmekle ağlamak arasındaki o ince çizgide yürüyen bu eser, modern insanın çaresizliğini hem trajik hem de trajikomik bir dille ortaya koyar.
Ve unutma: Madde 22 gerçek değilse bile, onun var olduğuna inanmak zorundasın.